Mình không hay và không muốn bình luận thời sự quốc tế, nhưng cuộc chiến Iran-Israeli lần này rất thú vị và nó có tầm ảnh hưởng lớn hơn không chỉ 2 quốc gia này (và cũng gần với thời điểm mình sắp tốt nghiệp MSc và chọn bước đi tiếp theo) nên cũng thử phân tích 1 chút.
****
Fact:
- A – Bối cảnh cuộc chiến diễn ra khi cuộc chiến tranh xâm lược của Nga vào Ukraine bước sang năm thứ 3. Mọi chỉ dấu kỹ thuật đều cho thấy sự cạn kiệt nguồn lực của nước Nga: máy bay không thể cất cánh, nhân lực chất lượng cao chạy ra nước ngoài (ví dụ: Nha Trang, Việt Nam), … cái này đọc bác Phúc Lai GB là rõ nhất.
Tất nhiên ở đâu đấy người ta vẫn nói nước Nga ổn, mình biết câu này ở đâu ra: ở mồm các nhà econometrics (là các thầy cô đi dạy economic đấy), vì đúng là nếu tính theo GDP thì tác động của cấm vận là không statistically significant (vừa học hôm thứ 6 ) nhưng rất tiếc GDP lại là chỉ số không đáng tin cậy và thường phải tính bằng GDP lag theo 1 vài năm để giảm lỗi của model dự báo ~ mà ta sẽ không có cơ hội làm việc đó. 1 lý do khiến GDP gây lỗi model là: GDP chỉ tin cậy nếu tiền đó “tiêu được”. Cấm vận nghĩa là có tiền cũng không thể tiêu hoặc tiêu với chi phí tài chính rất cao!
- B – Bên cạnh đó, cuộc chiến cũng diễn ra khi các cuộc khủng bố lên tuyến vận tải qua biển Arab đang không có dấu hiệu dừng, Isareli thì vẫn đang đánh nhau trên mặt đất với Hamas. Tất cả thực ra cũng chỉ là cuộc chiến giữa các phần tử được Iran chống lưng và Isareli thôi.
- C – Nhìn về phía Trung Quốc, cuộc khủng hoảng tài chính vẫn chưa thấy lối ra. Cách đây mấy tháng cuộc sụp đổ của thị trường Bất Động Sản với Evergrande và nhiều công ty khác trị tạo ra 1 khoảng âm rất nhiều tỉ USD, 1 con số mà đáng lẽ phải tạo ra 1 cuộc khủng hoảng kinh tế như 2018 rồi ~ nhưng chẳng có gì xảy ra hết!
***
Opinion:
Từ những fact trên, mình có mấy câu hỏi:
(A) Ở phía Nga-Ukraine: 3 năm là đã đủ để đánh quỵ nước Nga chưa? liệu nước Nga còn tồn tại thêm được 1 mùa đông nữa không?
(B) Phía Iran-Israel: Nếu đám đệ còn đang đánh đấm, sao sếp (Iran) phải ra mặt; và tại sao ra mặt theo 1 cách không thể tệ hơn khi tấn công hàng không (tức là phải dùng công nghệ cao) vào Isarel ~ 1 nước đẻ ra công nghệ cao cho thế giới dùng?
(C) Phía Trung Quốc: đất nước này “âm thầm” chịu quả đấm khủng hoảng BDS mà không “kêu ca” câu nào, thế nó đã phải hi sinh những gì để tạo ra sự im lặng giả tạo đấy? những thành phần kinh tế nào đã bị làm thịt? Mình so sánh thế này: khi mình bị nhiễm trùng thì cơ thể sẽ có phản ứng “sốt”. Đằng này Trung Quốc bị nhiễm trùng nặng mà không sốt, thế là sắp đắp chiếu chưa?
Để bổ xung thêm 1 chút opinion:
(D) Mình mới đọc xong cuốn “Promises to keep” của Joe Biden viết năm 2007. Những gì nước Mỹ hành xử thực ra đều được viết rất rõ trong cuốn sách đấy rồi:
(1) Nước Mỹ muốn mở ra 1 kỉ nguyên mới mà trong đó các vấn đề quốc tế không chỉ là vấn đề của Mỹ mà là vấn đề của cả Thế giới. Cuốn sách có 1 trường đoạn rất hay về cuộc chiến khủng bố 2001 khi mà Joe coi đó là 1 thập kỉ bị lãng phí vì nước Mỹ tự ôm lấy vấn đề Afghanistan mà không chia sẻ (cả gánh nặng cũng như lợi ích) nó cho Nato. Tức là viện trợ của Mỹ cho Ukraine không phải bị ai cản ngoài chính Joe Biden! Và tổng số tiền sẽ vẫn là 61 tỉ USD, nhưng không phải chi ra từ túi của Mỹ.
(2) Trong cuốn sách đấy, Joe không nhắc 1 dòng tới Trung Quốc! các vấn đề Châu Âu mới là quan tâm của Joe (công bằng thì được 1-2 câu). Chắc phải đọc thêm cuốn “Promise me, Dad” thì mới có cái nhìn tốt hơn; nhưng có lẽ thông điệp cũng rõ rồi! Và nên nhớ, Joe làm Thượng Nghị sỹ từ 1972 (29 tuổi); làm chủ tịch uỷ ban ngoại giao và tình báo của Thượng viện nhiều năm. Không thể nói ông ý không biết hay không nắm rõ các vấn đề quan trọng được.
(3) Joe có 1 quan điểm là ta không bao giờ có thể ngăn chặn được thảm hoạ. Trong 1 status trước đây mình từng nhắc đến cái logic này rồi ~ cái ảnh chụp trong status đấy là từ sách của Joe. Joe và thượng viện đã gây sức ép lên chính quyền Clinton suốt 4 năm về thảm hoạ diệt chủng Nam Tư nhưng chẳng thể làm gì, ông ý cũng có trải nghiệm tương tự năm 2003 với cuộc chiến Iraq. Những trải nghiệm cá nhân đấy là không thể phai mờ với Joe!
Tức là nước Mỹ sẽ không ngăn chặn cái thảm hoạ nào hết, cái gì diễn ra thì cứ sẽ diễn ra: chiến tranh TQ-Đài Loan thậm chí TQ-VN! Họ sẽ ngồi chờ và đấm bồi thôi (như họ đã làm trong WWII).
***
Với những thông tin kia mình có kết luận gì? Về dài hạn: A, B, C, D đều chỉ ra giai đoạn thế giới vờn nhau có lẽ không thể kéo dài quá 5 năm nữa.
Về ngắn hạn; khi mà chiến tranh đang diễn ra thì cộng đồng crypto thế giới kéo nhau đi Dubai dự Token2049 ~ 1 dạng diễn đàn Davos tí hon ~ cả loạt.
Tiếp theo mình làm gì? chưa cần làm gì, chỉ cần làm assignment cho tốt thôi :)) nhưng có lẽ mình sẽ có khởi đầu 2025 (tốt nghiệp MSc) tốt hơn 2011 (tốt nghiệp Đại học). Finger cross!
Bùi Trung Hiếu
